Tak zwana „druga ustawa dezubekizacyjna” to potoczna nazwa ustawy z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.
Na mocy powyższej ustawy osobom pracujących w służbach mundurowych w latach 1944-1990 znacząco obniżono świadczenia emerytalne i rentowe, obniżka dotyka także emerytów i rencistów pracujących po 1990 roku, pozytywnie zweryfikowanych i na nowo przyjętych do służby. Obniżką objęto także świadczenia rent rodzinnych. W 2017 roku tysiące osób dotkniętych ustawą złożyło odwołania do Sądu Okręgowego w Warszawie. Z powodu znacznej ilości spraw stworzono specjalną sekcję w XIII Wydziale Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w Warszawie zajmującą odwołaniami. Cześć spraw przeniesiono do innych sądów Okręgowych w całej Polsce. Większość spraw została zawieszona z uwagi na skierowanie pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał do dnia dzisiejszego nie odpowiedział na zadane pytania.
Uchwałą z dnia 16 września 2020 roku Sądu Najwyższy, sygnatura III UZP 1/20, podjął uchwałę w składzie 7 sędziów, zgodnie z którą kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13 b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej „powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka”. Uchwała została wydana w powiększonym składzie celem jednolitego ukształtowania wykładni art. 13b ustawy zaopatrzeniowej w orzecznictwie polskich sądów.
Dzięki uchwale Sądu Najwyższego tysiące spraw zostało podjętych i doczekało się pozytywnego zakończenia, zaś emerycie odzyskali swoje świadczenia. Niestety wiele spraw jest jeszcze nie zakończonych. W sprawie przewlekłości postępowania o odzyskanie świadczenia emerytalnego i rentowego, wypowiedział się Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Bieliński przeciwko Polsce, skarga nr 48762/19, wyrok z dnia 21 lipca 2022 roku. Trybunał wskazał, iż doszło do naruszenia zarówno art. 6 Konwencji gwarantującego, aby postępowanie zakończyło się w rozsądnym terminie jak i art. 13 Konwencji gwarantującego skuteczny środek odwoławczy. Dlatego w sprawach o obniżenie świadczeń na mocy drugiej ustawy dezubekizacyjnej ważne jest składanie skarg na przewlekłość postępowania, aby realnie przyśpieszyć postępowanie krajowe, ale także móc złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i otrzymać zadośćuczynienie za przewlekłość postępowania.
adwokat Monika Gąsiorowska
