Już 714 prawników z Polski wystąpiło przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka – wynika z przygotowanego przez Redakcję Publikacji Elektronicznych LEX raportu obejmującego okres od pojawienia się pierwszej polskiej sprawy przed Trybunałem w 1994 r. do końca 2021 roku. Prezentowany raport pokazuje, którzy prawnicy dysponują największym doświadczeniem w prowadzeniu spraw przed ETPC nie tylko w skali całego kraju, ale również poszczególnych województw. Z raportu wynika, że liczba prawników reprezentujących składających skargi do Trybunału stale rośnie. W porównaniu do poprzedniego badania, obejmującego lata 1994-2020, liczba ta zwiększyła się o 38 pełnomocników.

Badanie pokazuje, że pełnomocnikami występującymi przed ETPC najczęściej są adwokaci, znacznie rzadziej radcowie prawni czy prawnicy pracujący dla takich instytucji jak np. Helsińska Fundacja Praw Człowieka (HFPC). Zdecydowana większość polskich prawników, bo aż 77 proc. z nich, brała udział tylko w jednej sprawie przed ETPC. Pozostałe 23 proc. prawników reprezentowało swoich klientów od dwóch do nawet kilkudziesięciu spraw.

Rekordziści w skali krajowej w okresie 1994-2021…

Najlepszym wynikiem pod względem ilości spraw prowadzonych przed ETPC może się poszczycić adw. Monika Gąsiorowska z Warszawy, która jak dotąd występowała w imieniu swoich klientów aż w 65 sprawach.

Kolejne miejsce na podium zajmuje mec. Zbigniew Cichoń z Krakowa, były senator RP, którego nazwisko widnieje w 52 orzeczeniach ETPC. Trzecie miejsce przypadło Wojciechowi Hermelińskiemu, obecnie sędziemu TK w stanie spoczynku, ale wcześniej bardzo aktywnemu adwokatowi reprezentującemu swoich klientów przed ETPC w 47 sprawach. Pierwszą piątkę wśród pełnomocników pod względem ilości spraw zamykają mec. Bogdana Słupska-Uczkiewicz, znany adwokat wrocławski (43 sprawy) oraz Adam Bodnar, były Rzecznik Praw Obywatelskich, jeszcze wcześniej – prawnik HFPC (35 spraw). Szóste miejsce w tym zaszczytnym gronie zajmuje Piotr Rał z Warszawy, jedyny w tym gronie radca prawny, z 25 sprawami. Siódmy jest natomiast adw. Roman Nowosielski z Gdańska, były sędzia Trybunału Stanu, który reprezentował swoich klientów w 24 sprawach. Kolejne, ósme miejsce, przypada Zofii Daniszewskiej-Dek, adwokat z Białegostoku (18 spraw). Przedostatnie miejsce w pierwszej dziesiątce zajmuje adw. Mikołaj Pietrzak, dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie, z 17 sprawami, a stawkę zamyka adw. Piotr Sendecki z Lublina, którego nazwisko jest prezentowane w dokumentach 16 spraw.

 … i tylko w 2021 roku

W bieżącym roku tytuł najbardziej aktywnego pełnomocnika przypadł ex aequo wspomnianej już adw. Monice Gąsiorowskiej oraz r. pr. Agacie Bzdyń z Warszawy. Obie panie mecenas zakończyły w 2021 r. przed Trybunałem w Strasburgu po 5 spraw.

Prawnicy na mapie Polski

Z raportu wynika, że prawnicy, których wybierają skarżący, pochodzą przede wszystkim z największych aglomeracji, ale są też i tacy, którzy prowadzą swoją działalność w mniejszych miejscowościach. Przeważają, oczywiście, prawnicy z Warszawy (194 pełnomocników), na drugim miejscu, ex aequo, są Kraków i Trójmiasto (po 50 pełnomocników). W pierwszej dziesiątce jest jeszcze 6 innych miast wojewódzkich: Łódź (44), Poznań (41), Wrocław (38), Katowice (31), Szczecin (22) i Lublin (19) oraz niebędąca miastem wojewódzkim Bielsko-Biała (12). Za nimi znaleźć można: Olsztyn (10), Bydgoszcz (9), Rzeszów (9), Białystok (8), Opole (7), Legnicę (4), Sosnowiec (4), Toruń (4) i (tu ciekawostka) również mniejsze miasta takie jak chociażby Żary (4), Brzeg (3) czy Żywiec (3).

Jeśli chodzi o poszczególne województwa, to, jak łatwo się domyśleć, największy wybór wśród pełnomocników, którzy już wystąpili przed ETPC, znaleźć można w województwie mazowieckim (207 prawników). Drugie w kolejności jest województwo śląskie (88 prawników). Następna w kolejności jest grupa województw z liczbą prawników oscylującą wokół liczby 50: pomorskie (58), wielkopolskie (58), dolnośląskie (56), małopolskie (55) i łódzkie (51). Powyżej 20 prawników mają województwa: zachodniopomorskie (27) i lubelskie (22). Powyżej 10 – województwa: kujawsko-pomorskie (17), lubuskie (16), opolskie (15), podkarpackie (15) i warmińsko-mazurskie (13). Przedostatnie miejsce zajmuje województwo podlaskie (10), a stawkę zamyka województwo świętokrzyskie (4).

Coraz więcej spraw z pełnomocnikiem

Dane z ostatnich 10 lat (2012-2021) pokazują, że skarżący przed Trybunałem skorzystali z pomocy pełnomocnika w 40 proc. spraw (582 sprawy na ogólną liczbę 1.460 polskich spraw w tym okresie), w pozostałych 60 proc. spraw (878 przypadków) skarżący występowali przed ETPC samodzielnie. Jest to wynik lepszy niż podany w ubiegłorocznym raporcie, gdy za okres 2012-2020 współczynnik spraw, w których skarżących wsparli pełnomocnicy wyniósł 37 proc. Wzrost liczby spraw z pełnomocnikiem zawodowym widać zwłaszcza na przestrzeni 3 ostatnich lat. O ile w 2019 roku ilość spraw z udziałem prawnika wyniosła 55 proc. (57 na 103 sprawy), w 2020 r. współczynnik ten wyniósł już 67 proc. (40 na 60 spraw), by w bieżącym roku osiągnąć poziom 78 proc. (61 na 78 spraw).

Zasady opracowania raportu

Źródłem danych dla raportu były teksty orzeczeń ETPC dostępne w programie LEX. Raport obejmuje te sprawy, które zakończyły się wydaniem przez Trybunał decyzji lub wyroku do końca 2021 roku.

O wyodrębnieniu danej sprawy decydowała jej sygnatura. A zatem, jeżeli jedną i tę samą sygnaturę posiadały decyzja/e oraz wyrok/i, to były one liczone jako jedna sprawa. Jako odrębne sprawy były natomiast liczone sprawy z różnymi sygnaturami, nawet jeśli dotyczyły tego samego skarżącego i jedna z nich była „przedłużeniem” poprzedniej sprawy.