(ETPC) (ang. European Court of Human Rights, fr. Cour européenne des droits de l’homme) – europejski organ sądownictwa międzynarodowego powołany w 1959. Siedziba Trybunału znajduje się w Strasburgu, we Francji.
Skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu może złożyć każdy, zarówno osoba fizyczna i osoba prawna. Artykuł 34 Konwencji gwarantuje możliwość złożenia indywidualnej skargi. „Trybunał może przyjmować skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek, która uważa że stała się ofiarą naruszenia przez jedną z Wysokich Układających się Stron praw zawartych w Konwencji lub jej protokołach. Wysokie Układające się Strony zobowiązują się nie przeszkadzać w żaden sposób skutecznemu wykonywaniu tego prawa.”
Ten przepis daje możliwość złożenia indywidualnej skargi przeciwko państwu, które ratyfikowało Konwencję (i Protokoły) w zakresie złamania przez władze państwowe praw gwarantowanych przez Konwencję i protokoły. Skuteczna skarga do Strasburga może dotyczyć tylko zdarzeń po ratyfikacji Konwencji lub Protokołu.
Skarżący mogą wnosić skargi do Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w zakresie indywidualnych decyzji władz publicznych wydanych w ich sprawach albo dotyczących zdarzeń nie objętych formalnie decyzją które negatywnie wpłynęły na ich sytuację. Możliwa jest również skarga na zaniechanie wykonania przez władze określonej czynności, która była konieczna celem zagwarantowania przestrzegania praw zawartych w Konwencji, wówczas mówimy o niewykonaniu przez Państwo pozytywnych obowiązków.
prowadzi do wyroku, w którym Trybunał Praw Człowieka stwierdza naruszenie Konwencji czyli stwierdza, że doszło do naruszenia praw człowieka, wskazując na czym ono polegało. Daje to moralną satysfakcję skarżącemu. Trybunał najczęściej zasądza zadośćuczynienie za naruszenie praw człowieka oraz zwraca koszty postępowania. Zdarza się jednak, że Trybunał Praw Człowieka uznaje, iż sam wyrok potwierdzający naruszenie jest wystarczającą satysfakcją dla skarżącego.
Wyrok daje też sygnał państwu, iż określone mechanizmy źle funkcjonują i stanowi zobowiązanie dla państwie do ich zmiany i poprawienia. W konsekwencji wiele wyroków Trybunału Praw Człowieka prowadzi do zmiany prawa krajowego.
Wyrok Trybunału Praw Człowieka nie ma bezpośredniego wpływu na konkretną decyzję czy wyrok, który stanowił podstawę skargi, albowiem w żadnym przypadku Trybunał Praw Człowieka nie może np. uniewinnić od stawianych zarzutów w sprawie karnej. Wniesienie skargi nie gwarantuje żadnej bezpośredniej interwencji Trybunału w sprawę skarżącego. Wyjątkiem jest zastosowanie tak zwanego środka tymczasowego, stosowanego wyjątkowo, najczęściej w sprawach związanych z wydaleniem z kraju, gdzie Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu może wstrzymać wydalenie z kraju.
Orzeczenie ETPC może jednak stanowić podstawę do wznowienia postępowania krajowego, karnego. Niestety przepisy procedury cywilnej nie przewidują wznowienia postępowania po wyroku Trybunału.
powinna być wniesiona przez ofiarę naruszenia Konwencji. Przez samego skarżącego albo przez osobę działającą w jego imieniu np. matkę skarżącego, który jest nieletni lub zaginął. W wyjątkowych sytuacjach może wnieść skargę w czyimś imieniu np. na rzecz osoby pozbawionej wolności.
musi być wniesiona przez osobę, która wykazuje, iż na skutek naruszenia Konwencji poniosła szkodę materialną lub niematerialną. Skargi skuteczne mogą dotyczyć tylko faktycznych zdarzeń. Do wyjątków należy sytuacja, gdy skarżący wskazuje, że określony akt osobiście mu zagraża i wykaże, że może negatywnie wpłynąć na jego sytuację. Można się skarżyć jedynie na działania czy zaniechania władzy publicznej.
Przed wniesieniem skargi do Trybunału trzeba wykorzystać efektywne środki dostępne w kraju. Dobór właściwego środka zależy od charakteru sprawy. W sytuacji, gdy jest kilka środków Skarżący nie musi wykorzystywać wszystkich, wystarczy jeden, ale musi on być adekwatny do naruszenia. Niewiedza o środku, czy brak wiary skarżącego lub jego adwokata w pomyślność skorzystania z krajowego środka nie zwalnia z obowiązku jego wykorzystania przed wniesieniem skargi. Odrzucenie środka krajowego z powodu błędu proceduralnego spowoduje zamknięcie drogi do skargi.
Skarga konstytucyjna jest uznawana za skuteczny środek wówczas, gdy skarżący kwestionuje konstytucyjność normy, która w postępowaniu krajowym została w jego sprawie zastosowana. (vide decyzja w sprawie Szot-Medyńska przeciwko Polsce).
Jeżeli jest sporządzane pisemne uzasadnienie to wówczas termin 4 miesięcy liczy się od daty jego doręczenia. Termin upływa nawet w dzień wolny i święto, zaś biegnie od następnego dnia, od doręczenia uzasadnienia. Trybunał musi bezwzględnie odrzucić skargę po tym terminie. Jednak szczególne okoliczności mogą usprawiedliwiać przekroczenie terminu np. represje lub obawa represji lub ciężka choroba. Należy pamiętać, że wnioski o kasacje wnoszone do Rzecznika Praw Obywatelskich czy Prokuratora Generalnego nie stanowią skutecznego środka i termin do wniesienia skargi może zostać wówczas przekroczony, gdyż liczony jest od wyroku II instancji lub otrzymania uzasadnienia pisemnego sądu II instancji.
Jeśli zdecydują się Państwo na złożenie skargi do Trybunału, należy się upewnić, że skarga do ETPCz spełnia wymogi art. 47 Regulaminu Trybunału, który określa jakie informacje i dokumenty muszą być przedstawione. Niedopełnienie któregokolwiek z wymogów określonych w art. 47 §1 i §2 będzie skutkowało tym, że skarga nie zostanie rozpatrzona przez Trybunał. Konieczne jest więc prawidłowe wypełnienie wszystkich pól formularza skargi. Należy też pamiętać, aby pobrać formularz wyłącznie ze strony Trybunału.
Skarga do ETPCz spełniająca wymagania wskazane w art. 47 będzie rozpatrzona przez Trybunał; nie oznacza to jednak, że zostanie ona uznana za dopuszczalną.
Trybunał odrzuci skargę anonimową albo tożsamą ze wcześniejszą skargą tego samego skarżącego a także skargę, która została przedstawiona innemu międzynarodowemu organowi do rozstrzygnięcia. Innym zagadnieniem jest uzasadnione życzenie skarżącego o zachowaniu danych skarżącego w poufności, wówczas skarga toczy się jako np. XY v. Poland.
Protokołem 14 do konwencji został wprowadzony nowy wymóg kryterium „znacznej dolegliwości naruszenia”. Z dniem 1 sierpnia 2022 r. wszedł w życie Protokół 15, w którym zmienił się termin do wniesienia skargi. Termin do złożenia skargi uległ skróceniu do 4 miesięcy.
W wielu jeszcze informacjach na wielu stronach internetowych została informacja, że termin wynosi 6 miesięcy. To jest błędna informacja. Termin do wniesienia skargi obecnie wynosi 4 miesiące.
Na mocy Protokołu 15 została zmieniona Preambuła do Konwencji poprzez wprowadzenie do niej odwołania do zasady subsydiarności i marginesu swobody oceny państwa. To są ważne pojęcia w postępowaniu w Strasburgu.
Obecnie zmieniona część preambuła ma następujące brzmienie: Potwierdzając, że podstawowym obowiązkiem Wysokich Układających się Stron, zgodnie z zasadą subsydiarności, jest zapewnienie poszanowania praw i wolności wynikających z niniejszej Konwencji i jej Protokołów, i że w ten sposób, dysponują one marginesem swobodnej oceny, pod nadzorem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, utworzonego niniejszą Konwencją.
