Wprowadzona w 2004 roku, na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki skarga na przewlekłość postępowania to jedyny krajowy środek, którego celem jest sprawne zakończenie toczącego się postępowania oraz uzyskanie zadośćuczynienia dla osoby, której postępowanie dotyczy.
Nie zawsze skarga jest skuteczna, albowiem sądy krajowe nie stosują standardów orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przy ocenie, czy doszło do przewlekłości postępowania. Dlatego też skargi krajowe na przewlekłość co do zasady są oddalane.
Przy ocenie czy doszło do przewlekłości postępowania, sądy powinny brać cały okres przebiegu postępowania, od jego rozpoczęcia np. wniesienia pozwu, przez kolejne etapy. Znaczenie ma częstotliwość wyznaczania rozpraw, zmiany sędziego, terminowość doręczenia stronom pism, szybkość uzyskiwania opinii biegłych. Sąd, w świetle Konwencji jest odpowiedzialny za organizację pracy. Duży napływ spraw nie usprawiedliwia opóźnień, gdyż sądy są zobowiązane do takiej organizacji pracy, aby wszystkie sprawy były rozpoznawane terminowo. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji nakłada na państwo obowiązek zorganizowania systemu sądownictwa w taki sposób, by sądy mogły spełnić każdy wymóg tego postanowienia, w tym obowiązek rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. Państwo ponosi odpowiedzialność za opóźnienia związane z postępowaniem władzy sądowniczej i innej. Państwo może ponosić odpowiedzialność nie tylko za zwłokę w rozpoznawaniu konkretnej sprawy, lecz także za niezwiększenie środków w odpowiedzi na zaległości w rozpoznawaniu spraw lub braki strukturalne w systemie sądownictwa, które skutkują opóźnieniami. Rozwiązanie problemu nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu sądowym może zatem wymagać od Państwa podjęcia szeregu środków legislacyjnych, organizacyjnych w obszarze budżetu lub innych.
Problemem polskich sądów jest dokonywanie fragmentaryzacji postępowań. Sama zresztą ustawa z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki jest tak skonstruowana, że pozwala na dokonywanie takiej fragmentaryzacji. Sąd Apelacyjny nie oceni całości postępowania, a jedynie ten czas, kiedy sprawa toczy się przed tym sądem. To oczywisty błąd i sprzeczność ze standardami wskazanymi w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Wnosząc krajową skargę na przewlekłość postępowania należy od razu brać pod uwagę złożenie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Skargi na przewlekłość postępowania rozpatrywane są dość sprawnie w Trybunale. Zazwyczaj kończą się po deklaracji Rządu, w której Rząd przyznaje, że doszło do przewlekłości postępowania. Sumy zasądzane na rzecz skarżących zależą od tego, jaki okres czasu zostanie uznany za przewlekły.
Aby złożyć skuteczną skargę do Trybunału na przewlekłość postępowania należy złożyć wypełniony właściwie formularz i dołączyć kluczowe dokumenty w sprawie, które wskazują jak długo toczy się postępowanie.
Bardzo często, po tak zwanej komunikacji sprawy, gdy do sądów krajowych dociera informacja, że skarga na przewlekłość została złożona do Trybunału, postępowanie krajowe zaczyna znacznie „przyśpieszać”.
